علم اجمالی در مقام امتثالبحث از صحت اکتفای مکلّف به علم اجمالی در مقام امتثال را علم اجمالی در مقام امتثال گویند. ۱ - تعریف علم اجمالی در مقام امتثالدر بحث «علم اجمالی در مقام امتثال» از این مسئله سخن به میان می‌آید که آیا مکلف در مقام امتثال می‌تواند به علم اجمالی اکتفا نماید یا نه؛ به بیان دیگر، آیا انجام مأمور به از راه احتیاط امتثال اجمالی تکلیف را از ذمه مکلف بر می‌دارد یا خیر؛ برای مثال، در جایی که شخص توان شناسایی قبله و انجام امتثال تفصیلی را دارد، اگر این کار را انجام ندهد و به چهار طرف نماز بخواند، به طوری که یقین کند نماز را رو به قبله خوانده است، آیا این امتثال اجمالی، جای امتثال تفصیلی را می‌گیرد یا خیر. ۲ - محل بحث علم اجمالی در مقام امتثالاز کفایت و عدم کفایت علم اجمالی در مقام امتثال، در مباحث اجتهاد و تقلید بحث می‌شود. در آن‌جا مکلفان به سه دسته تقسیم می‌شوند: مجتهد، مقلد و محتاط. آن‌گاه این بحث به میان می‌آید که آیا با امکان اجتهاد یا تقلید، شخص می‌تواند احتیاط نماید یا خیر. علما این مسئله را به چهار شکل بیان می‌نمایند؛ به این صورت که معلوم به اجمال یا از توصلیات است یا از تعبدیات، و در هر صورت، گاهی امتثال اجمالی، مستلزم تکرار عمل است و گاهی مستلزم تکرار عمل نیست. سپس می‌گویند در توصلیات، در مورد کفایت چنین امتثالی شک وجود ندارد چه مستلزم تکرار باشد چه نباشد و همین‌طور در تعبدیات، اگر مستلزم تکرار نباشد. بحث و اختلاف در جایی است که امتثال اجمالی در عبادات بوده و مستلزم تکرار باشد. [۵]
نهایة الاصول، بروجردی، حسین، ص۴۲۴.
[۶]
جواهر الاصول، صدر، محمد باقر، ص۲۹۳.
۳ - عناوین مرتبطاحتیاط در تعبدیات؛ احتیاط در توصلیات. ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۵۸۶، برگرفته از مقاله «علم اجمالی در مقام امتثال». رده‌های این صفحه : علم اجمالی
|